Talentontwikkeling
Leerlingen aanmoedigen om te leren, zich te ontwikkelen en tot bloei te komen en daarbij recht doen aan al hun talenten en mogelijkheden: hoe gaaf is dat! Gevarieerd onderwijs doet recht aan de diversiteit en de veelkleurige rijkdom van Gods schepping. Maar hoe doe je dat?
‘Juf, ben ik dom?’ Het is een vraag die Maud uit groep 7 van basisschool Immanuël in Best de afgelopen jaren regelmatig stelde. Veel vertrouwen in haar talenten en gaven had ze duidelijk niet. Beschadigend voor Maud zelf en voor haar school een grote uitdaging…
Maud is zeker niet de enige leerling op Basisschool Immanuël die ontdekt dat ze meer in haar mars heeft dan ze dacht. De school zet vol in op talentontwikkeling. Dat gaat niet zomaar. De afgelopen jaren durfde Immanuël het aan om intern grote veranderingen door te voeren. Nu hanteert de school coöperatieve werkvormen en thematisch werken, waarbij veel aandacht uitgaat naar bijzondere talenten buiten het standaard curriculum. Ook leren leerlingen op deze school door middel van spel en dat niet alleen in de kleuterklassen, maar tot en met groep 8.
Visie op talentontwikkeling
Vanuit een christelijke visie op school-zijn zie je leerlingen als unieke personen, elk geschapen naar het beeld van God. De veelkleurige talenten, gaven en karaktereigenschappen die wij en zij hebben gekregen komen van God en weerspiegelen iets van God zelf. Die mogen verder ontwikkeld worden. Als gaven waarmee je de mensen om je heen en de samenleving in bredere zin mag dienen.
Daar hebben we elkaar voor nodig. Leerlingen hebben anderen nodig om deze vorming te stimuleren, richten en ondersteunen. Een school mag voor leerlingen zorgen, hen geven wat zij nodig hebben om te groeien en te bloeien, op allerlei vlak. Ook de Bijbel spreekt in die termen over het verder brengen van mensen in hun ontwikkeling, en dan vaak met organische metaforen als zaden die bomen kunnen worden of mensen die vrucht kunnen dragen. Meervoudige talentontwikkeling gaat via een proces van leren en ontdekken vanuit wat er al is om vervolgens stappen te maken naar wat nog gekend of beheerst moet worden: ontwikkelingsgericht leren.De Russische psycholoog Lev Vygotsky spreekt over een constante wisselwerking tussen rijping en leren. Naast wat een kind al zelfstandig beheerst is er de ‘zone van naaste ontwikkeling’, waarbij hulp van bekwamere anderen nodig is, totdat ook dat nieuwe wordt beheerst. Leren is een sociaal gebeuren. De leerpsychologie van Vygotsky ligt ten grondslag aan visies op ontwikkelingsgericht leren. Lees meer hierover op https://wij-leren.nl/ogo-ontwikkelingsgericht-onderwijs.php
Talentontwikkeling vraagt om open leersituaties, met steeds nieuwe uitdagingen en veel sociale interactie. Waarin leerlingen samen leren, leren in de diepte en in ontmoeting (meer hierover in het artikel Geloof en didactiek).
Meervoudige talentontwikkeling via ontwikkelingsgericht leren: het is een prachtige uitdaging. Met de nodige risico’s; we laten ons zomaar meeslepen in het populaire neoliberale denken waarin je leven jouw unieke levensproject is waar jij het beste van moet zien te maken. Met alle druk en stress die dat met zich mee kan brengen. Ja, we mógen groeien en ontwikkelen. En ja, we hébben gaven en talenten, dank aan God! Maar laten christelijke scholen vooral ook oases zijn, waarin de rust van het gekend en geliefd zijn door God de dragende grond is.
Hoogbegaafdheid
Voor meer informatie over het thema meer- en hoogbegaafdheid verwijzen we met plezier naar het materiaal dat hierover op de website van het netwerk Identiteit & Kwaliteit is te vinden. Houd ook onze Activiteitenkalender in de gaten voor symposia over dit thema.
Voorbeelden uit het voortgezet onderwijs
Maar hoe pas je die visie vervolgens toe? Hoe zorg je dat het talent van leerlingen zichtbaar wordt. Ook verschillende middelbare scholen zijn daar heel bewust mee bezig.
Talent- en interessemodules
Door talentmodules, plusmodules of interessemodules als religie, filosofie, psychologie, kunst, muziek, ondernemerschap of sport aan te bieden of leerlingen extern programma’s te laten volgen kunnen zij ‘andere’ talenten verder ontdekken en ontwikkelen. CSG Prins Maurits bijvoorbeeld vindt het belangrijk dat leerlingen zich kunnen verdiepen in de wereld om hen heen en in de medemens. Daarom biedt de school onder andere naast de stevige VWO- of gymnasiumopleiding het Xplore-programma. Xplore is een wetenschappelijk en maatschappelijk aanbod waardoor de leerlingen hun talenten kunnen ontdekken en ontwikkelen. Van klas 1 tot klas 6 biedt dit programma allerlei mogelijkheden tot meervoudige talentontwikkeling op de gebieden van sport, kunst & cultuur, internationalisering, natuur & technologie, maatschappij, talen en extra modules en vakken. Klik hier voor meer informatie.
Extra-curriculaire activiteiten
Buiten het curriculum om bieden scholen mogelijkheden voor leerlingen om verder tot bloei te komen. Te denken valt aan een muziekband, een grote avond of musicalproductie, sportteams, een debatclub met deelname aan wedstrijden of Olympiades. Het zijn vaak verrijkende en zeer leerzame activiteiten.
Guido Arnhem schakelde enige jaren achter elkaar een professioneel team van Doek Producties in om samen met leerlingen uit alle jaarlagen en van alle niveaus te werken aan een musicalproductie. Hoofdvangst: prachtige musicalproducties.
Bijvangst (of misschien wel belangrijker): een fijn schoolklimaat waarin leerlingen elkaar zien, kennen en waarderen, leerlingen die opbloeien als zij hun zang-, dans- en/of acteertalent ontdekt zien worden en verder kunnen ontwikkelen, groei in samenwerking en gemeenschapsgevoel, leerlingen die docenten ineens van een hele andere kant zien en daarvan genieten en een band met elkaar opbouwen, ontdekken wat oefening en volharding tot stand kan brengen, trotse en betrokken ouders, PR voor de school enzovoorts.
Zo blijkt maar weer: talentontwikkeling is niet alleen goed voor de leerling maar ook voor de leraar, de school, ouders en de samenleving.
Voorbeelden uit het basisonderwijs
We zagen al hoe de leraren op basisschool Immanuël bezig zijn met talentontwikkeling. Maar er zijn genoeg andere voorbeelden te vinden.
De talentenarchipel
De talentenarchipel. GBS De Triangel (Ede) laat leerlingen op zoek gaan naar wat hen prikkelt, waar zij energie van krijgen, wat zij graag doen en willen. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de Talentenarchipel: een verzameling van allemaal eilanden, die samen één geheel vormen.
Elk eiland heeft een eigen vorm en een eigen betekenis. Er valt van alles te beleven op het taaleiland, denkeiland, sameneiland, beeldeiland, muziekeiland, wereldeiland, fijneiland, ondernemerseiland en beweegeiland. Kinderen worden uitgedaagd aan te geven wat ze graag op een eiland doen of wat ze er nog zouden willen doen. Met de Talentenarchipel ontdekken kinderen zelf dat ze vaak meer talenten hebben dan ze dachten en krijgen ze motivatie en moed om zich daarin te gaan ontwikkelen.
Vakoverstijgend werken
Nog een voorbeeld dan: vakoverstijgend werken. Meer en meer scholen kiezen voor vormen van vakoverstijgend en thematisch werken, waarbij leerlingen worden geactiveerd, kennis, vaardigheden en attitudes allemaal geprikkeld worden en talentontwikkeling tot bloei kan komen. Voorbeelden hiervan zijn IPC of Blink Geïntegreerd, waar bijvoorbeeld GBS De Wierde (uit Winsum) in de bovenbouw mee werkt. Met het geïntegreerde lesmateriaal (gericht op wereldoriëntatie) van Blink is de leerkracht de reisleider die kinderen op hun reis door de wereld langs hoogtepunten leidt. Het onderzoeksmatig werken wordt gestimuleerd; leerlingen ontdekken dingen die zij boeiend vinden en nader willen onderzoeken.
Werken vanuit kernkwaliteiten
De Albertus Risaeusschool (ARS) in Hardenberg werkt door de hele school heen met het concept ‘Leren van binnenuit’. Leren van binnenuit gaat uit van het principe dat je sterke kanten en idealen functioneren als motor voor je ontwikkeling. Als je dáárin gekend en gestimuleerd wordt (via het herkennen, benoemen en erkennen van je kernkwaliteiten), wordt je intrinsieke motivatie gevonden en kom je in een ‘flow’. Natuurlijk loop je ook tegen belemmeringen aan: je eigen beperktheid, zonden, beperkingen bij anderen, problemen in je gezinssituatie, enzovoorts. Deze worden open besproken. Je leert ‘liften’ tussen je denken, voelen, willen en doen. Dat maakt je een completer mens. En je leert rekening houden met elkaar, met elkaars kwaliteiten én eigenaardigheden. De school integreert deze manier van werken met het relatiemodel, waarin liefde centraal staat: voor God, jezelf, elkaar en de schepping.Hierbij worden ze ondersteund door Hogeschool Viaa. Het begon met een cursus kernreflectie binnen het team. Het denken en werken vanuit (door God gegeven) kernkwaliteiten werd zo gewaardeerd, dat men besloot dit te gaan vertalen in het werken met de kinderen op school, zo vertelt Wilco Nijland van de ARS. Inmiddels is er doorwerking tot in het contact met ouders, externe partners, het kinder- en jeugdwerk in de plaatselijke kerkelijke gemeente.
Na jaren van dominante nadruk op kwalificatie kun je met kernreflectie nu meer tegemoetkomen aan zowel opleiding als persoonsvorming en toerusting. Door deze manier van werken voelen leerlingen zich gezien, gekend en geliefd, omdat ze hun door God gegeven kwaliteiten mogen inzetten. Hierdoor voelen zij zich verantwoordelijk en gemotiveerd voor hun eigen leren en ervaren zij daarin plezier. Stuk voor stuk belangrijke voorwaarden voor vorming! Meer informatie en inspiratie? Klik hier.
LEGO League
LEGO League draait om wetenschap, techniek en samenwerking. Op GBS De Schatgraver uit Zwolle ontwerpen, programmeren en bouwen leerlingen die hierdoor uitgedaagd worden een eigen robot. Met deze robot moeten tijdens finaledagen wedstrijden worden gespeeld op een opdrachtenparcours. Daarnaast voert elk team een eigen onderzoek uit naar de maatschappelijke rol van techniek en technologie. Ze gaan op zoek naar een probleem en naar een creatieve oplossing voor dat probleem. Ze leren dat het helpen van de ander aan de basis ligt van goed teamwork.
